I
Konstytucja – wedle Encyklopedii Prawa (Wydawnictwo C.H.BECK, Warszawa 1999, str. 274) – to układ, ustanowienie, ustawa zasadnicza, ustawa konstytucyjna, określający podstawowe zasady ustroju politycznego i społeczno-gospodarczego, strukturę i kompetencje centralnych i lokalnych organów państwa, a także zasady stosunków między obywatelami i państwem.
Ten układ społeczny zajmuje najwyższe miejsce w hierarchii źródeł prawa, co wyraża się w jego nadrzędności w stosunku do innych rodzajów aktów normatywnych. Konstytucja RP w art. 8 ust. 1 stwierdza, że jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej.
Niezgodność z Konstytucją stanowi podstawę uchylenia dowolnego aktu normatywnego w trybie przewidzianym dla kontroli konstytucyjności, przypisanym Trybunałowi Konstytucyjnemu.
Uzupełniając tę definicję encyklopedyczną z punktu widzenia doniosłości Konstytucji, trzeba wskazać na jej art. 4 ust. 1 i 2, potwierdzający, że władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do narodu, który tę władzę sprawuje przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio.
Kluczowe znaczenie posiada też art. 8 ust. 2 ustawy zasadniczej wprowadzający zasadę, że przepisy Konstytucji stosuje się bezpośrednio chyba, że ona sama stanowi inaczej. Tak się składa, że większość konstytucyjnych praw obywatelskich stosuje się bezpośrednio.
Nawet jednak, jeśli Konstytucja upoważnia ustawodawcę zwykłego do zakreślenia ram ochronnych, to i tak taka ustawa może być oceniona przez Trybunał Konstytucyjny pod kątem zgodności jej postanowień z Konstytucją.
Patrząc bezkrytycznie na postanowienia naszego układu społecznego, czyli Konstytucji, można spokojnie założyć, że jest to akt prawny w wysokim stopniu sprzyjający prawom obywatela i jego wolnościom, charakterystycznym dla ustroju demokratycznego.
Tadeusz Michał Nycz